Veilig zonnen
Zonnestralen zorgen meestal voor een opgewekt gevoel. Op een zonnige dag voel je je misschien minder snel vermoeid en prikkelbaar.
Je vindt hier informatie over:
Vitamine D
De zon helpt je huid ook vitamine D aan te maken, belangrijk voor de versteviging van je beenderen, celgroei, afweersysteem, hormoonhuishouding en zenuwstelsel.
Dagelijks vijftien tot dertig minuten zonlicht op je handen, armen en gezicht volstaan om de nodige dosis vitamine D te krijgen. Je huid wordt dikker. Bovendien maakt ze pigment aan dat het zonlicht een beetje filtert en je een bruin kleurtje geeft. Deze bruine kleur beschermt je echter niet tegen zonnebrand.
Ook op sommige huidaandoeningen (bv. psoriasis) kan zonlicht een gunstige invloed hebben.
Zonnestralen en uv-index
Zonlicht bestaat uit infraroodstralen, zichtbaar licht en drie soorten ultravioletstralen.
- Infraroodstralen veroorzaken opwarming van de huid. Ze kunnen mee leiden tot een verhit gevoel en een zonneslag.
- uv A-stralen zorgen voor een snelle maar kortstondige bruining van de huid, zijn verantwoordelijk voor een vroegtijdige huidveroudering en kunnen huidkanker veroorzaken.
- uv B-stralen bezorgen een trage maar langdurige bruine tint. Ze kunnen zonnebrand veroorzaken en spelen een rol bij het ontstaan van huidkanker.
- uv C-stralen zijn zeer schadelijk, maar worden tegengehouden door de ozonlaag en bereiken de huid niet.
uv-index
Tijdens de zomermaanden vermeldt het KMI in het weerbericht de verwachte uv-index (of zonkracht). Dat is de voorspelde hoeveelheid uv-straling die het aardoppervlak zal bereiken. De waarden worden internationaal op dezelfde manier weergegeven.
In België blijft de uv-index meestal onder de zes maar op het strand of in de bergen kan die hoger zijn. Hoe hoger de uv-index, hoe intenser de straling.
| uv-index | uv-intensiteit | Verbranding van de huid | Veilig genieten van de zon |
|---|---|---|---|
| 1-2 | Laag | Vrijwel niet | Je kunt veilig buiten vertoeven. |
| 3-5 | Matig | Langzaam | Zoek de schaduw op tijdens de middaguren. Denk aan zonnecrème, T-shirt en hoedje. |
| 6-7 | Hoog | Snel | |
| 8-10 | Zeer hoog | Snel | Ga niet buiten tijdens de middaguren. Blijf zeker in de schaduw. Zonnecrème, T-shirt en hoedje zijn verplicht. |
| 11+ | Extreem | Zeer snel |
De sterkte van de uv-straling wordt beïnvloed door de stand van de zon, de dikte van de ozonlaag, de bewolking, stofdeeltjes, het weerkaatsend vermogen van de omgeving, de hoogte waarop je je bevindt en de afstand tot de evenaar.
Extra info
- De hoeveelheid uv-straling hangt af van de hoogte van de zon, niet van de hoogte van de temperatuur. Op een koele, heldere zomerdag kun je dus even gemakkelijk verbranden als op een bloedhete dag.
- Wolken houden de uv-straling gedeeltelijk tegen. Hoe meer bewolking, hoe minder uv-licht de aarde kan bereiken. Wolken weerkaatsen echter ook zonlicht, waardoor je ook bij een bewolkte hemel kunt verbranden.
- Zonnestralen weerkaatsen in de omgeving zodat je zelfs in de schaduw of onder een parasol niet volledig ‘veilig’ bent.
- Water laat ook zonnestralen door. Omdat je voortdurend wordt afgekoeld door het stromende water voel je niet dat je verbrandt.
Huidtypes
Niet iedereen reageert hetzelfde op zonnestralen. Hoe snel je verbrandt, is onder andere afhankelijk van je huidtype. Wie een bleke huid heeft, moet meer voorzorgen nemen dan iemand met een donkere huid.
| Huidtype | Tijd in zon zonder bescherming | Verbrandings- ervaring | Bruining | Vaak voorkomende uiterlijke kenmerken |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 5-10 min | Verbrandt altijd | Bruint niet | Heel lichte huid, vaak sproeten, rossig of lichtblond haar, lichte ogen |
| 2 | 10-20 min | Verbrandt snel | Bruint zeer moeilijk | Lichte huid, blond haar, lichte ogen (grijs, groen, blauw) |
| 3 | 20-30 min | Verbrandt minder snel | Bruint gemakkelijk | Licht getinte huid, donkerblonde tot bruine haren, vaak donkere ogen |
| 4 | 30-45 min | Verbrandt bijna nooit | Bruint heel goed | Getinte huid, donkere haren en ogen |
| 5 | Verbrandt zelden | Bruint intensief | Donker getinte huid | |
| 6 | Verbrandt nooit | Zeer donkere of zwarte huid | ||
De snelheid waarmee je verbrandt hangt af van je huidtype, de tijd die je in de zon blijft en welke beschermende factoren je gebruikt.
Je huidtype en de uv-index (of zonkracht) bepalen hoelang je onbeschermd in de zon kunt blijven zonder te verbranden. Gebruik altijd een zonneproduct ter bescherming.
Huidbescherming
De uv-stralen hebben een negatieve invloed op de huid. Om allerlei klachten te voorkomen kun je je dus het best zo goed mogelijk beschermen tegen de zon.
Zeker voor kinderen is bescherming tegen de zon uiterst belangrijk. Zonnebrand in de kinderjaren veroorzaakt immers beschadiging van het DNA en geeft een verhoogde kans op huidkanker. Eén keer verbranden als kind geeft al een verhoogd risico.
Tips
- Laat je huid voorzichtig aan de zon wennen. Ga niet te lang in de zon, gebruik voldoende zonneproduct met een hoge beschermingsfactor en smeer je voldoende in.
- Vermijd buitenactiviteiten wanneer de zon het felst schijnt (tussen 12 en 15 uur), vooral op dagen waarop de uv-index drie of meer bedraagt. Zoek ook de rest van de dag wat vaker de schaduw op.
- Breng om de twee uur een zonneproduct met voldoende hoge beschermingsfactor aan en in voldoende mate, ook voor het zwemmen en zeker na het zwemmen of bij veel zweten. Zelfs met zonnebescherming blijf je het best niet te lang in de zon.
- Drink voldoende water. Als je zweet, verlies je veel vocht.
- Smeer je lippen in met een lippenbalsem voor de zon.
- Draag beschermende kleding. Probeer wat vaker een lange broek en een T-shirt met lange mouwen te dragen.
- Zet een hoed met brede rand of pet op die de zon uit je gezicht houdt en ook je oren en nek beschermt.
- Kies een zonnebril met uv-bescherming.
- Droog je als je uit het water komt onmiddellijk goed af. Waterdruppeltjes op de huid hebben een lenseffect, dat zonnebrand in de hand werkt. Smeer je erna ook onmiddellijk opnieuw in.
- Heb je lange tijd in de zon doorgebracht? Neem dan een lauw bad of douche. Breng daarna een goed aftersunproduct aan.
Welke zonneproducten en hoe gebruiken?
- Kies een crème, gel, lotion, olie of melk naargelang je persoonlijke voorkeur. Ze beschermen allemaal even goed.
- Koop producten met zowel een uv A- als uv B-filter. Gebruik ze om de huid te beschermen en niet om langer in de zon te blijven.
- Gebruik producten met een hoge beschermingsfactor. Hoe hoger het getal, hoe beter de bescherming. Een hoge beschermingsfactor voorkomt roodheid en verbranding maar gaat bruinen niet tegen. Internationaal wordt nu de term SPF of Sun Protection Factor gebruikt. Meer informatie vind je op www.veiligindezon.be.
- Wees op je hoede voor producten met aanduidingen zoals 'sun block' of 'totale bescherming'. Dergelijke producten kunnen nooit een volledige bescherming bieden.
Tips voor een goed gebruik
- Smeer je bij voorkeur in een halfuur voor je in de zon gaat en herhaal elke twee uur. Vergeet vooral minder evidente plekjes niet zoals je oren, de onderkant van je voeten, de achterkant van je knieën en je neus.
- Gebruik voldoende zonneproduct bij elke buitenactiviteit zoals wandelen, fietsen, tennissen of in de tuin werken. Om het lichaam van een volwassene te beschermen is ongeveer 35 gram of zes koffielepels nodig. Bij strandspelen, zwemmen in zee of een openluchtzwembad of als je veel transpireert, is een waterbestendig zonnebrandproduct (waterproof) nodig.
- Blijf jezelf beschermen ook als je al een bruin tintje hebt. Een bruine huid biedt slechts een zeer beperkte bescherming.
Welke kleding op zonnige dagen?
Uv-straling wordt door textiel gedeeltelijk weerkaatst, opgeslorpt of doorgelaten.
In sommige kledingstukken staat op een label de UPF of Ultraviolet Protectie Factor. Die geeft de bescherming van het kledingstuk tegen uv-straling weer. De textuur en de dikte bepalen de UPF.
Niet overal ter wereld wordt dezelfde standaard gebruikt. Volgens Europese normen is een kledingstuk met een UPF hoger dan 30 'uv-beschermende kledij', materiaal met een UPF hoger dan 40 is 'uv-ondoorlaatbaar'.
- Hoe dichter een stof geweven is, hoe beter ze beschermt. Polyester beschermt beter dan katoen. Ook kledingstukken die in de fabriek geïmpregneerd zijn met fotobeschermende producten beschermen beter. Kledingstukken die aan de Europese standaard voor fotobeschermende kledij voldoen, bevatten de code EN 13758-2 40+.
- Het soort materiaal is niet de meest belangrijke factor voor de uv-bescherming maar bepaalt vaak wel het draagcomfort.
- Donkere kledij biedt een betere uv-bescherming dan witte, maar absorbeert ook meer infraroodstraling en zichtbaar licht. Ze wordt warmer en is hierdoor minder comfortabel in de zon.
- Nieuwe kledij beschermt vaak minder dan kleding die al een paar keer gewassen is. Dat geldt zeker voor katoen.
- Natte kleding laat uv-stralen gemakkelijker door en biedt dus minder bescherming dan droge kleding. Nat katoen laat bijvoorbeeld 80 tot 90 procent van de stralen door.
Welke zonnebril?
De zon kan gevaarlijk zijn voor je ogen. Door verbranding kan het hoornvlies ontsteken.
Maar ook op langere termijn kan de zon schadelijk zijn. Tot de leeftijd van 30 jaar kan de lens het netvlies niet volledig beschermen tegen de schadelijke effecten van uv. Kinderogen moet je dus extra beschermen. Door de zon kan cataract of staar versneld optreden. Daarbij wordt de lens aangetast waardoor je zicht vertroebelt.
Een goede zonnebril is onmisbaar om te vermijden dat je ogen schade oplopen. Hij beschermt niet alleen tegen verblinding maar filtert ook zoveel mogelijk uv-stralen.
- Koop een bril met een Europees kwaliteitslabel. De aanduiding CE gevolgd door een cijfer geeft het percentage uv-stralen aan dat door de zonnebril gefilterd wordt. CE2 staat voor matige zon op onze breedtegraad, CE3 voor sterke zon en CE4 voor uitzonderlijk sterk zonlicht (bv. in de bergen, bij sneeuw, op een gletsjer of aan zee).
- Zorg voor een bril met zijdelingse bescherming in een ‘extreme’ omgeving zoals in de bergen en op het water.
- Kies eventueel voor een uv-werende coating als je een bril draagt.
- Koop geen gadgetbrillen. Die hebben glazen van gekleurd plastic en bieden geen enkele bescherming tegen uv-stralen.
- Kies grijze, bruine of grijsgroene glazen. Deze tinten veranderen de waarneming van kleuren niet. De kleur van brilglazen reduceert het zichtbare licht en beschermt tegen helderheid maar houdt uv-stralen niet tegen.
Bescherming baby's en peuters
Hoe beter je kinderen tegen de zon beschermt, hoe meer ‘zonnekapitaal’ ze overhouden en hoe kleiner de kans dat hun huid op latere leeftijd schade ondervindt van de zon.
Dermatologen raden aan om kinderen jonger dan een jaar niet rechtstreeks in de zon te laten komen. Zet ze dus steeds in de schaduw en gebruik een degelijke parasol op de kinderwagen die voldoende dicht geweven is en niet te veel rechtstreeks zonlicht doorlaat.
Kinderen van een tot drie jaar mogen met blote armen en benen in de zon komen maar slechts voor korte periodes en niet tussen 11 en 16 uur als de zon het felst schijnt. De lichaamsdelen die rechtstreeks in contact komen met de zon moeten ingesmeerd worden met een zonneproduct met (zeer) hoge beschermingsfactor (minstens beschermingsfactor 30 maar beter nog beschermingsfactor 50).
Praktische tips over de bescherming van een kinderhuid vind je op www.cm.be/skoebidoe.
Overdaad schaadt
Iedereen heeft een bepaald aantal uren dat hij tijdens zijn leven in de zon kan doorbrengen. Hoe beter je kinderen tegen de zon beschermt, hoe meer ‘zonnekapitaal’ ze overhouden en hoe kleiner de kans dat hun huid op latere leeftijd schade ondervindt van de zon.
Onder invloed van uv-straling verliest de huid aan elasticiteit en veroudert ze sneller (pigmentvlekken, rimpels en leerachtige, droge huid). De huid wordt gevoeliger voor jeuk en wordt minder egaal. Hoe meer je sinds je kindertijd in de zon bleef, hoe meer zichtbare rimpels je krijgt.
Onbeschermd en/of te lang in de zon blijven, verhoogt de kans op vervelende en soms ernstige gevolgen op korte en lange termijn. Naast uitdroging, zonneallergie en verergering van bepaalde huidaandoeningen kun je ook last krijgen van zonnebrand, zonneslag, hitteslag, huidkanker, hoornvliesontsteking en staar.
Zonnebank
Zonnebanken maken gebruik van uv A-, uv B- en infraroodstralen.
De uv A-stralen zorgen voor een kortstondig bruin worden van de huid. Jammer genoeg versnellen uv A-stralen het verouderingsproces en veroorzaken ze, net als uv B-stralen, huidkanker. Wie regelmatig naar de zonnebank gaat, loopt 20 procent meer kans op een huidkanker. Als je jonger bent dan 35 jaar is deze kans zelfs 75 procent.
Zonnebanken worden dus sterk afgeraden omdat ze altijd kankerverwekkend zijn. Er is geen veilige drempel. Voorbruinen op een zonnebank heeft weinig zin, want dit verlaagt het gevaar op zonnebrand nauwelijks.
De zonnebank gebruiken om je vitamine D te boosten is onverstandig en gevaarlijk. Vitamine D haal je uit je voeding en door kort in de zon te verblijven. Vitamine D-supplementen zijn enkel nuttig bij jonge kinderen en in bepaalde omstandigheden. Raadpleeg hiervoor je arts.
Laat zeker kinderen en jongeren onder de 18 jaar nooit op de zonnebank gaan.
- Sommige geneesmiddelen kunnen in combinatie met zonlicht tot allergische reacties leiden. Vraag raad aan je huisarts en lees de bijsluiter.
- Producten tegen muggenbeten, parfum of andere cosmetica kunnen onder invloed van de zon allergische reacties veroorzaken.
- Roken verhoogt de gevoeligheid van de huid voor zonnestralen. Je verbrandt sneller en heftiger als je rookt. Ook huidveroudering treedt sneller op door onder de zonnebank te gaan of door de combinatie roken en zonnen.
- Zon en alcohol verdragen elkaar slecht. Als je gaat zonnen, kun je beter geen alcohol drinken. Alcohol verwijdt de bloedvaten, wat zonnebrand kan verergeren.
- Zonlicht op een recent litteken kan ervoor zorgen dat het litteken donkerbruin kleurt. Dat kun je voorkomen door minstens zes maanden uit de zon te blijven. Als je toch in de zon komt, smeer je het litteken het best elke drie tot vier uur in met een lippenbalsem met een heel hoge uv-beschermingsfactor.
- Patiënten met vitiligo, littekens, brandwonden of sclerodermie moeten zich extra goed beschermen omdat deze letsels geen melanocyten of melanine meer bevatten en er dus geen doeltreffende barrière is tegen zonnestralen zoals bij de gewone huid.
