Vanaf nu laat de koude je koud
Wapen je met enkele wist-je-datjes tegen de winterprik
Je kent ze wel, van die mensen die zelfs bij min vier nog lekker warme handen hebben of putje winter in T-shirt rondlopen. Erger je je dood aan al die stoerdoenerij of ben je stiekem stikjaloers? Koude-expert professor Bart Roelands legt uit waarom jij een koukleum bent en hoe je je best wapent tegen de winterse temperaturen.
‘Om te begrijpen waarom bepaalde mensen sneller kou lijden dan anderen, moeten we kijken naar hoe een menselijk lichaam zijn temperatuur regelt’, vertelt professor Roelands. ‘Gemiddeld bedraagt onze lichaamstemperatuur rond de 37°C. Wanneer we te veel warmte produceren, zweten we om de warmte kwijt te geraken.’
Versmalde bloedvaten
‘Als het koud is, doet ons lijf er net alles aan om die kernwarmte vast te houden. Onze bloedvaten vernauwen zodat er minder bloed naar de huid stroomt. Slim gezien van ons lichaam, want anders stroomt samen met je bloed ook de warmte weg naar je huid. In contact met de koude omgeving koelt je bloed af en jij logischerwijs ook.’
Rillen is goed
‘Daarnaast heeft ons lichaam nog een trucje om extra warmte op te wekken. Door te rillen, komen je spieren in beweging. En beweging, dat zorgt voor warmte.’
‘Deze lichaamsprocessen werken beter bij de ene dan bij de andere, door verschillende factoren. Hormonen, je gewicht, je leeftijd, geslacht, eetgewoonten, slaappatroon … ze spelen allemaal een rol.’
Wist je dat ...
Oudere personen hebben het gemiddeld sneller koud dan jongere. Daar zijn drie verklaringen voor:
- Je stofwisseling vertraagt hoe ouder je wordt. Laat het nu net dat metabolisme zijn dat zorgt voor het opwekken van energie en dus warmte.
- Je bloedvaten trekken minder makkelijk samen, waardoor je meer warmte verliest.
- Rillen gaat moeilijker, want dat is een spieractiviteit en je spiermassa vermindert naarmate je ouder wordt.
Vrouwen hebben gemiddeld meer last van de koude dan mannen, omdat ze een tragere stofwisseling en minder spiermassa hebben.
En dikke mensen kunnen beter tegen een winterprik, omdat ze een isolerend laagje vet hebben zodat hun kerntemperatuur beter behouden blijft.
Sommige mensen beweren dat ze het warmer krijgen door bewust te denken dat ze het warm hebben. Dat is niet wetenschappelijk aangetoond.
Maar het klopt wel dat je het warm kan krijgen, enkel via je gedachten. Beeld je maar eens in dat je een belangrijke presentatie moet geven en plots beseft dat je je nota’s bent vergeten. De plotse opstoot van adrenaline activeert je lichaam, waardoor je hart je bloed sneller rondpompt. Daardoor krijg je het warm.
Nadat je bijvoorbeeld een schnaps op de kerstmarkt drinkt, krijg je instant een warm gevoel. Je zou dus kunnen denken dat dit een goed idee is. Maar al snel verdwijnt dit gevoel weer.
De alcohol zorgt er kortstondig voor dat je bloed sneller rondgepompt wordt en je bloedvaten opengezet worden. Al je ledematen en organen zijn doorbloed en je krijgt het dus eventjes lekker warm. Maar ook bij je huid verwijden je bloedvaten. Zo verlies je die warmte weer en heb je het net kouder dan ervoor.
Sommige mensen zweren erbij om de thermostaat op maximum 18 graden te houden om hun lichaam te laten wennen aan de koude. Of ze willen zich harden tegen de kou door te gaan ‘ijsbaden’.
Lichamelijk heeft dat weinig effect. Ons lichaam past zich veel makkelijker aan warmte aan dan aan koude. Je doorbloeding verbetert jammer genoeg niet opmerkelijk door erop te trainen. Mentaal wennen kan wel.
Om gezondheidsrisico’s te vermijden, doe je dit beter op een minder extreme manier dan een ijsbad. Met het raam open slapen ’s nachts bijvoorbeeld werkt even goed.
Handschoenen en een jas genereren op zich geen warmte, ze houden je vooral warm. Een soort isolatielaagje bovenop je huid.
Daarom is het belangrijk om ze aan te doen als je het nog warm hebt, dus vóór je naar buiten gaat. Anders gaat al een deel van je warmte verloren.
Ziek word je door virussen en bacteriën. Met nat haar of zonder jas in de kou lopen bezorgt je bijvoorbeeld geen koorts.
Wat wel klopt, is dat je meer energie verbruikt om jezelf warm te houden. Energie die op dat moment niet beschikbaar is voor je immuunsysteem. En als je immuniteit minder goed werkt, ben je vatbaarder om ziek te worden.
Tips
Professor Roelands sluit nog af met drie principes in de strijd tegen vadertje vorst:
ISOLATIE:
Kleed jezelf dik genoeg aan op het moment dat je het nog warm hebt. Werk met laagjes, zodat de lucht tussen je huid en de kledij de warmte vasthoudt. Zorg wel dat je niet begint te zweten, want dan koel je net af.
BEWEGING:
Door actief te zijn, stroomt er meer bloed naar je ledematen en organen waardoor je opwarmt. Je spieren die bewegen zorgen ook voor warmteproductie. Beweeg dus maar lustig die vingers in je wanten, of spring wat op en neer tegen koude voeten.
ETEN EN DRINKEN:
Voedsel is een bron van energie en kan omgezet worden in warmte. En een wárme maaltijd of drank zorgt ook nog voor een warmtebron van binnenuit. Of zelfs van buitenaf: denk maar aan die warme kop thee waaraan je je handen opwarmt.
Prof. Bart Roelands
Hij is professor aan de faculteit lichamelijke opvoeding en kinesitherapie van de VUB. Daarnaast leidt hij de onderzoeksgroep Menselijke Fysiologie en Sportkinesitherapie (MFYS), waar hij onder meer onderzoek doet naar thermoregulatie.
Ons lichaam past zich makkelijker aan warmte aan dan aan koude
Bart Roelands
