To-dolijstjes: de zin en onzin ervan
De was insteken, boodschappen doen, verzekeringspremie betalen … de to-dolijst kan ellenlang worden. Moeten we ook weleens ‘ademhalen’ op de lijst zetten? Of maak je beter geen lijst? Als ervaringsdeskundige stel ik mijn vragen aan prof. Maarten Vansteenkiste, ontwikkelings- en motivatiepsycholoog.
Als iemand die praktisch vergroeid is met to-dolijstjes, betrap ik mezelf erop dat zelfs een to-dolijst maken een taak op mijn lijstje is. Zonder een duidelijk plan verschijnen taken willekeurig als pop-ups in mijn gedachten, wat me een ongemakkelijk gevoel geeft, bang om iets belangrijks te vergeten. Dit wordt het Zeigarnik-effect genoemd: onvoltooide taken blijven langer in ons geheugen hangen dan voltooide taken.
Een to-dolijst kan dit effect omzeilen. Zodra je een planning maakt, verdwijnt de constante herinnering aan de taak. Ik herken het geruststellende gevoel na het maken van zo’n lijstje. Maar is er ook een keerzijde aan deze aanpak?
Ik leg een lijstje met vragen voor aan prof. Vansteenkiste, die net als ik opgroeide met de to-dolijstjes van moeder of vader die tijdens vakanties op tafel lagen. ‘Dat hielp om structuur in de dag te brengen, maar je kan ook de slaaf zijn van je to-dolijst natuurlijk’, vertelt Vansteenkiste om beide kanten van het to-dolijstje te belichten.
Een to-dolijst dient als je externe harde schijf waardoor je het werkgeheugen in je hoofd vrijmaakt
Maarten Vansteenkiste
Wat zijn de voordelen van to-dolijstjes?
1. Structuur en overzicht
‘Een to-dolijst biedt structuur en geeft je een overzicht van taken die moeten worden voltooid. Als het doel enkel in je hoofd zit, blijft het te vaag. Door het neer te schrijven maak je het concreter.’
2. Voorkomt uitstelgedrag
‘Taken die je anders zou uitstellen, zet je op de lijst en pak je doelbewust aan.’
3. Rust
‘Constante herinneringen aan onafgewerkte taken kunnen leiden tot onnodige stress en afleiding. Als je met een activiteit bezig bent, wil je je volledig kunnen concentreren. Een to-dolijst dient als je externe harde schijf waardoor je het werkgeheugen in je hoofd vrijmaakt. Je bepaalt zelf wanneer je de lijst raadpleegt om een overzicht te krijgen.’
4. Prioriteiten stellen
'Als je een to-dolijst opstelt, moet je prioriteiten stellen. Wat wil je vandaag zeker doen? Waarom zijn die zaken belangrijk? To-dolijsten zetten aan tot meer reflectie en doordachte keuzes. Stem dit ook af op je energieniveau: wat zijn je betere momenten van de dag? Plan afhankelijk daarvan wat je wanneer aanpakt. Denk na over waarom bepaalde taken op de lijst staan en probeer voor jezelf te zien hoe zelfs vervelende klussen waardevol kunnen zijn.'
5. Voldoening
‘Het leuke aan een to-dolijst is dat je taken kan afvinken. Dat geeft een gevoel van competentie en voldoening, het gevoel dat je iets bereikt hebt. Dit werkt motiverend.’
Het constant afvinken van taken kan uitputtend zijn en stress veroorzaken
Maarten Vansteenkiste
Wat zijn de valkuilen van to-dolijstjes?
1. Te vaag
‘Zorg ervoor dat de taken op de lijst haalbaar zijn en verdeel grote taken in concrete, behapbare stappen. Maak van werken aan het artikel bijvoorbeeld 3 paragrafen schrijven om een duidelijk eindpunt te hebben.’
2. Overweldigend
‘De lijst kan ellenlang worden waardoor het onhaalbaar is om hem af te werken. Als je maar 5 van de 20 taken gedaan krijgt op een dag, is dat demotiverend. Zelfkritische perfectionisten zullen zich schuldig en slecht voelen na een dag waarin de lijst onafgewerkt is.’
3. Keurslijf
‘De to-dolijst kan je het gevoel geven dat je alles moet afwerken voordat je rust kan vinden. Het kan je in een keurslijf duwen om iets van jezelf gedaan te krijgen, je kan pas tevreden zijn met jezelf als je heel de lijst hebt afgewerkt. Op dat moment verbind je je eigenwaarde aan het afwerken van de lijst.’
4. Uitputting en stress
‘Het constant afvinken van taken kan uitputtend zijn en stress veroorzaken, vooral als de interne kritische stem je dwingt om voortdurend te schakelen en vooruit te gaan. Hierdoor riskeer je een slaaf te worden van je to-dolijst, die eerder als een must-dolijst voelt. Gebruik de to-dolijst als een hulpmiddel en heb mededogen met jezelf.’
5. Starheid en gebrek aan flexibiliteit
‘Te strikt vasthouden aan de lijst kan flexibiliteit belemmeren en het moeilijk maken om spontane activiteiten te omarmen. Sta open voor onverwachte wendingen en pas de lijst aan om je flexibiliteit te behouden. Die onvoorspelbaarheid toelaten en je dat gunnen, zorgt ook voor een vrijer functioneren.’
To do or not to do?
Voor mezelf concludeer ik dat to-dolijstjes mijn betrouwbare metgezel blijven in mijn zoektocht naar orde in de chaos. Ongeacht of mijn to-dolijst korter is dan een haiku of uitgebreider dan een encyclopedie, het belangrijkste is niet hoe lang mijn lijst is maar hoeveel voldoening ik haal uit het afvinken van de taken. Dus, ik volg verder mijn lijstje maar vergeet ook niet om af en toe te pauzeren voor een to don’t-moment.
Tot slot, is het een goed idee om de ultieme to-dolijst, ook wel gekend als de bucketlist, te maken?
‘Een bucketlijst verschilt van een to-dolijst doordat het uitgangspunt is om persoonlijke interesses, dromen en waarden te verkennen en te realiseren. In tegenstelling tot een to-dolijst die meer gericht is op vervelende klussen en taken die gedaan moeten worden. De vraag is: van waar komt de drang om iets op je bucketlist te zetten? Komt die voort uit authentieke dromen of is het een compensatie voor tekortkomingen in het leven?’
‘Neem bijvoorbeeld het verlangen om naar alle continenten te reizen om diepgaand inzicht te krijgen in verschillende culturen. Dat is waardevol, jij hebt zelf dat verlangen. Echter, als je het wil doen om indruk te maken met foto’s of om te tonen dat je dit financieel aan kan, is dat eerder een externe motivatie.’
‘We willen natuurlijk wel mensen aanmoedigen om hun dromen te verkennen en dan is een bucketlist een mooi instrument op voorwaarde dat het aansluiting vindt bij wat je uit jezelf echt graag wil doen.’